994
tel. Alarmowy

Historia

Wodociągi Chrzanowskie > O firmie > Historia

1900 – 1914

Jako pierwszy ze znalezionych w księdze protokołów z obrad Zwierzchności (Rady) Chrzanowa, widnieje następujący wpis w sprawie wodociągów, datowany na grudzień 1903 roku. Jest to odpowiedź przewodniczącego – burmistrza Zygmunta Kapplera na pytanie radcy – Benjamina Landerera

Oznacza to, że o budowie wodociągów dla miasta mówiło się przynajmniej od roku 1903, a zapewne już wcześniej.
Na prośbę burmistrza panowie: Bartonec (zarządca kopalni w Sierszy) oraz inżynier Vogt, w poszukiwaniu podziemnego ujęcia dla wodociągów, “zbadali cały teren począwszy od wału kolei północnej do kolei szczakowskiej”. W sprawozdaniu stwierdzili, że “wody wystarczy dla kilku takich miast jak nasze”. Przystąpiono zatem do wykonania studni próbnej “na gruntach za cmentarzem katolickiem”.
Burmistrz Kappler informował następnie, że “jak ci panowie ukończą dalsze badania pod względem jakości i siły wody, to wypracują plany, żeby na gruntach Balina stanąć mógł odnośny budynek”. Koszty, co wstępnie oszacowano, nie powinny przekroczyć 100.000 zł.

Na posiedzeniu rady miejskiej w dniu 9 listopada 1904 roku wystąpił na życzenie rajców zarządca kopalni Siersza – pan Bartonec. Podkreślił, że w Chrzanowie występuje “taka obfitość wody, że rzadko które miasto jest w tak szczęśliwym położeniu”. Dalej mówił tak przekonująco o potrzebie budowy wodociągów w Chrzanowie, że cała rada zgodnie postanowiła upoważnić burmistrza do “zarządzenia wypracowania potrzebnych planów i kosztorysów”.
6 kwietnia burmistrz przedłożył radnym plany i kosztorysy budowy wodociągu w gminie. Miał on kosztować 400.000 koron. Dlatego zażądał podjęcia uchwały upoważniającej go do dalszych działań w tej sprawie.

Radca Abraham Wiener przypomniał, że wprawdzie podjęto uchwałę o budowie wodociągów i kanalizacji, ale :”nie jest ona jeszcze stanowczą, zanim nie będziemy wiedzieli dokładnie jakie ona za sobą pociągnie koszta i jakie na pokrycie tychże będziemy mogli uzyskać fundusze”. Dlatego wnioskował o zrewidowanie planów i kosztorysów oraz ustalenie warunków zaciągnięcia przez gminę kredytu.

Ten wniosek, mimo sprzeciwu części radnych, którzy byli przeciwko odwlekaniu budowy wodociągów – uchwalono.
Na pytanie radnego Gustawa Riesera (kiedy będzie traktowana sprawa wodociągów?), burmistrz oznajmia, że plany ich budowy są gotowe, lecz wciąż czeka na podjęcie przez Radę “potrzebnej uchwały, by sprawa była załatwioną”.
Problem budowy wodociągów i kanalizacji omawiano obszernie 20 lutego. Przewodniczący komisji ekonomicznej rady – radca Stanisław Olszewski stawia wniosek by gmina wybudowała w mieście kanały i wodociągi według już sporządzonych planów. Niestety, radni uznali, iż istniejące projekty należy jeszcze raz zrewidować a radca Franciszek Witkowicz oświadczył nawet, że w Chrzanowie “wodociągów nie potrzeba”.

Ostatecznie wniosek radnego Kazimierza Bąka o odesłanie sprawy budowy wodociągów do kolejnego zbadania przez komisję ekonomiczną, uchwalono 13. głosami przeciwko 11.

20 marca, jak zapisano w protokole posiedzenia Rady, uchwała w sprawie budowy wodociągów była już podjęta. W międzyczasie wybuchły bowiem epidemie chorób zakaźnych i stało się jasne, że w mieście i kanalizacja i wodociągi są konieczne.
Władysław Sikorski, w ramach pracy dyplomowej na Politechnice Lwowskiej, sporządza na dwunastu stronach kratkowanego papieru “Obliczenie wodociągu dla miasta Chrzanowa”. Zaproponował w nim ujęcie wody pitnej na potoku Chechło. Była to jednak praca czysto teoretyczna, bez jakichkolwiek szacunków kosztów realizacji. Co więcej, Sikorski wykonał ją bez wizji lokalnej miasta, na co wskazuje choćby przyjęte założenie na stronie siódmej rękopisu, w rozdziale “Obliczenie sieci rur”: “Nie mając danych, w których częściach miasta znajdują się zakłady fabryczne – ani w ogóle części miasta, w których więcej zużytkowuje się wody – przyjmuję, że ilość wody zapotrzebowanej stoi w prostym stosunku do długości ciągu”.
Na posiedzeniu Rady Miejskiej w Chrzanowie (24 marca), na którym omawiano między innymi sprawę urządzenia oświetlenia elektrycznego ulic oraz kwestię nowego gmachu dla szkoły – postanowiono także wybudować kanał w ul. Mickiewicza. Uznano bowiem, że choć gmina nie może do budowy całej sieci kanalizacji przystąpić, ale jest ona konieczna ze względów zdrowotnych mieszkańców.
Pierwszym punktem porządku dziennego posiedzenia Rady Miejskiej w Chrzanowie, zwołanego 14 września, była “sprawa subwencji państwowej na urządzenie wodociągów”. Uchwalono wtedy: “Zgodnie z wnioskiem radnego Stanisława Olszewskiego, gmina postanawia wybudować wodociągi i w tym celu wnieść podanie do c.k. Ministerstwa przez c.k. Starostwo o udzielenie wydatnej subwencji przy załączeniu planów i kosztorysów, które gmina posiada.”
Radny (albo jak wówczas mówiono: radca) dr Gustaw Rieser, na posiedzeniu rajców miejskich 4 grudnia, przypomina o “konieczności budowy wodociągów oraz kanalizacji w mieście”. Po dyskusji uchwalono, by powołać spośród radnych ośmioosobową komisję, która “ma przedsięwziąć wstępne prace potrzebne przy budowie wodociągów i kanalizacji”. A także, by “upoważnić Zwierzchność gminną do zaciągnięcia pożyczki w kwocie 150.000 koron” mającej służyć “na pokrycie kosztów tych wstępnych prac”.
Rada na posiedzeniu 30 kwietnia, akceptuje częściowo wymieniony skład komisji wodociągowej, do której wszedł teraz m. in. prawnik dr Samuel Cyfer. Miał on w przyszłości zasłużyć się wielce dla powstania wodociągów chrzanowskich.

1921 – 1934

Radny Süssmann Kühnreich stawia wniosek, by porozumieć się z dyrekcją kopalni na Kątach, która jak mu wiadomo, “zamierza wybudować kanał do Przemszy na odprowadzenie wody, z tego gmina może skorzystać, gdyż możemy mieć wodociągi”.
Na forum Rady Miejskiej, 26 stycznia, dr Samuel Cyfer przypomniał, że “sprawa budowy wodociągów ciągnie się od lat przedwojennych”. I postawił wniosek, by “o ile kopalnia Matylda podejmie się wybudowania wodociągów we własnym zakresie, Zwierzchność gminna podjęła z nią pertraktacje”. Na posiedzeniu 2 marca, rada postanowiła przeznaczyć kwotę 30.000 Hp (halerzy polskich) na “koszta sporządzenia kosztorysów” założenia dla miasta wodociągów przy okazji budowy kanału przez kopalnię Matylda.
Zwierzchność gminna, obradująca pod przewodnictwem burmistrza Mikołaja Bytomskiego, wysłuchała 30 czerwca starosty chrzanowskiego dra Mieczysława Łęckiego, “który oznajmił, iż w dniu 27 czerwca udała się delegacja do pana Wojewody w sprawie uzyskania pożyczki na budowę wodociągów w Chrzanowie. Pan Wojewoda przyrzekł poparcie. Budowa wodociągów jest konieczna ze względów zdrowotnych a nadto ze względu na silne napięcie bezrobocia w powiecie”. Uchwalono, by wystąpić o 300.000 zł pożyczki oraz “przeprowadzić porównanie kosztów ujęcia wody”.
Na obradach Zwierzchności gminnej pod przewodnictwem burmistrza Jana Grzelewskiego (28 kwietnia), zatwierdzono miejscowe przepisy wodociągowo-kanalizacyjne.

Opublikowano je w Krakowskim Dzienniku Wojewódzkim (nr 16 z 15.08.) jako “Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 31 lipca 1933 r. w sprawie przepisów miejscowych o zaopatrywaniu ludności w wodę w mieście Chrzanowie”.

20 czerwca Zwierzchność gminna postanawia zaciągnąć prawie milion zł pożyczki na budowę wodociągów. Natomiast na posiedzeniu 31 sierpnia (prace ruszyły 26 sierpnia) postanowiono wyrazić specjalne podziękowania za to, że “sprawa budowy wodociągów miejskich z dotychczasowego stadium fantazji przeszła w stan realizacji”: Wojewodzie Krakowskiemu dr. Mikołajowi Kwaśniewskiemu, staroście powiatowemu dr. Mieczysławowi Łęckiemu oraz posłowi prof. Tadeuszowi Gduli.

31 sierpnia 1933 r. po raz pierwszy użyto określenia Przedsiębiorstwo Wodociągowe, gdy Rada Miejska w Chrzanowie (tzw. zwierzchność gminna) zagwarantowała firmie Ruropol zabezpieczenie reszty należności za zakup rury na przyszłych zyskach (w latach 1935-37) “przedsiębiorstwa wodociągowego”.
Sporządzony przez inż. Marka Princa “Projekt kanalizacji miasta Chrzanowa” (łączny koszt realizacji prawie 300.000 zł) nie został zatwierdzony przez MinistersEleven Spraw Wewnętrznych z powodu konieczności wprowadzenia korekt. W tym celu do Chrzanowa przybył 21 kwietnia, delegat ministra, radca Zygmunt Rudolf. Ustalono m.in., że: “Należy uzgodnić projekt kanalizacji z projektem planu zabudowania miasta oraz z planem sieci wodociągowej”. Ponadto inwestycję trzeba “rozłożyć na trzy lata, lecz po pierwszym roku budowy winien być zabezpieczony odpływ do rzeki Chechło” i należy “jak najszybciej wykonać pierwszy element oczyszczalni”.

1935 – 1939

Starosta Powiatowy Chrzanowski wydaje 26 lutego “pozwolenie wodno-prawne dla wodociągu miejskiego” na czas nieograniczony. Magistrat zadecydował na posiedzeniu 18 marca, że “uroczyste otwarcie wodociągu” odbędzie się 31 marca. Natomiast do 1 listopada mają być podłączone wszystkie, znajdujące się w jego zasięgu, zabudowania. Ci właściciele nieruchomości, którzy podłączą się do 1 lipca, “korzystać będą do 1 listopada z 25 proc. ulgi na pobór wody”. Ostatecznie jednak ulgi tej nie wprowadzono.
Wojewoda Krakowski przesyła we wrześniu do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Warszawie, “przerobiony przez Zarząd Miejski w Chrzanowie projekt kanalizacji dla powzięcia przez ministerstwo ostatecznej decyzji”. Pismo, sygnowane w zastępstwie wojewody przez Naczelnika Wydziału Komunikacyjno-Budowlanego (inżyniera J. Wąsowskiego) kończy następujący apel: “Z uwagi na konieczność budowy sieci kanalizacyjnej w Chrzanowie wobec już dość daleko posuniętego uruchomienia instalacji domowych wodociągu miejskiego tamże oraz z uwagi na konieczność dania przy tej budowie zajęcia licznym rzeszom tamtejszych bezrobotnych, Urząd Wojewódzki prosi Ministerstwo o rychłą decyzję”.
31 marca 1935 r. został oficjalnie otwarty miejski wodociąg. Impreza musiała być bardzo huczna, gdyż inspektor Krakowskiego Urzędu Wojewódzkiego zakwestionował zasadność jej kosztów, sięgających aż 1.081,82 zł (miesięczna pensja inżyniera miejskiego wynosiła wówczas 450 zł). Podczas przyjęcia wydano na wódkę 210 zł, na obsługę 75 zł, na papierosy 54 zł, na cygara 4,55 zł na taksówki 87 zł, a na śniadanie i obiad – 480,30 zł.

W podpisanym 26 lutego 1935 r. pozwoleniu wodno-prawnym, starosta chrzanowski opisując przedsiębiorstwo wodociągowe, na pierwszym miejscu wymienił zakład wodociągowy, czyli ujęcie wody obudowane halą pomp, tłoczących do zbiornika na tzw. Łączkowej Górce 25 litrów wody na sekundę. Stąd płynęła ona do rurociągów o łącznej długości 10.000 m.

W maju zakład ubezpieczono, a w lipcu zatrudniono zastępcę werkmistrza w zakładzie pomp. Co oznacza, że określenie „zakład wodociągowy” było szersze i obejmowało właśnie zakład (stację) pomp, zbiornik oraz system rur wodociągowych. Wszystko łącznie było określane jako Wodociąg Miejski. Właśnie tam zatrudniono od grudnia 1935 r. “buchaltera wodociągu miejskiego”.
Sprawozdanie rachunkowe za lata 1935/36 dotyczy Wodociągu Miejskiego. Natomiast sprawozdanie kolejne, za lata 1936/37 dotyczy już Miejskiego Zakładu Wodociągowo-Kanalizacyjnego. Przymus podłączenia do wodociągu obowiązywał bowiem od 1 listopada 1935 r., natomiast przymus przyłączenia nieruchomości do kanalizacji – od 1 maja 1936 roku. Można zatem przyjąć, że ta ostatnia data oznacza także początek Miejskiego Zakładu Wodociągowo-Kanalizacyjnego w Chrzanowie.
Dowodem na to są choćby kwity kasowe z nadrukiem firmowym, wystawiane w grudniu 1936. Jednak zakład Fiveten musiano powołać wcześniej (skoro w grudniu drukowane kwity już były), a najbardziej prawdopodobną datą jest właśnie 1 maja, gdy wprowadzono przymus kanalizacyjny. Zatem dotychczasowy Wodociąg Miejski musiał wtedy stać się Miejskim Zakładem Wodociągowo-Kanalizacyjnym.

Dlaczego brakuje dokumentów stwierdzających jednoznacznie, iż 31 marca 1935 r. rozpoczął działalność Wodociąg Miejski w Chrzanowie? Powód jest prosty – całe jego kierownictwo (inżynier miejski, sekretarz gminy, rachmistrz i kasjer) byli urzędnikami gminy, którzy za dodatkową pracę w wodociągach otrzymywali dodatkowe wynagrodzenie w formie ryczałtów. Na etatach zatrudniono tylko werkmistrza i jego zastępcę na stacji pomp. Natomiast potrzebnych robotników zatrudniano dorywczo. Wszystkie rachunki opłacał zarząd miasta, ale z wydzielonego budżetu wodociągowego.
Z tego samego powodu nie ma dokumentów stwierdzających, że 1 maja 1936 r. utworzono Miejski Zakład Wodociągowo-Kanalizacyjny. Wszak jeszcze w 1937 r., co wytykał Zarządowi Chrzanowa wojewódzki inspektor Andruszkiewicz, pracownicy miejskiej rzeźni i miejskich wodociągów nadal dostawali ryczałty a nie normalną pensję na etacie. Uznano to za “nieprawidłowości w sposobie zatrudnienia”.17 lutego Zarząd występuje do Komisji Oszczędnościowo-Oddłużeniowej dla Samorządu przy Krakowskim Urzędzie Wojewódzkim. Jak napisano: “po wyczerpaniu wszelkich możliwych zabiegów oszczędnościowych, finanse i stan gospodarczy Gminy m. Chrzanowa znajduje się w tak wyjątkowo trudnej sytuacji, że dla utrzymania równowagi budżetowej i planowej dalszej gospodarki oraz opanowania klęski bezrobocia, (…) Zarząd Miejski zmuszony jest upraszać o ulgi w spłacie zobowiązań”. Ulga ta sprowadza się m. in. do prośby o “zupełne umorzenie pożyczki z Funduszu Pracy w sumie 359.000 zł”. Dalej Magistrat informuje Komisję Oddłużeniową, że “w okresie od września 1933 roku wydatkowano na budowę wodociągu miejskiego prawie 900.000 zł, na rozbudowę sieci kanalizacyjnej z górą 90.000 zł oraz na niezbędnie konieczne roboty drogowe przeszło 140.000 zł”.

Sprawozdanie rachunkowe wodociągu miejskiego za rok 1935/36, wykazuje wydatki ogółem: 148.047 zł, w tym: koszty ruchu – 13.218 zł i koszty administracyjne – 9.266 zł. Na te ostatnie złożyły się wydatki na: kierownictwo (1.800 zł), płace urzędnicze (4.629,68 zł), świadczenia socjalne (424,89 zł), przybory kancelaryjne (343 zł), telefon (240 zł), książki, druki (682 zł), przejazdy, diety (257 zł), pomoc prawna (77,60 zł), różne (608 zł). Opłaty za wodę mieszkańcy uiszczają na drukach sygnowanych przez Miejski Zakład Wodociągowo-Kanalizacyjny w Chrzanowie i opieczętowanych przez Zarząd Miejski w Chrzanowie.
Krakowski Urząd Wojewódzki zatwierdza w styczniu projekt rozbudowy wodociągu miejskiego, obejmujący także wykonanie dwóch studni z halą pomp oraz powiększenie sieci kanalizacyjnej. W “Sprawozdaniu rachunkowym Miejskiego Zakładu Wodociągowo-Kanalizacyjnego za rok 1936/37”, wykazano koszty administracyjne w wysokości 16.333,27 zł. Z czego na płace urzędnicze i świadczenia socjalne wydano 9.419,16 zł, na przybory kancelaryjne 446,61 zł, na książki i druki 1.451 zł, na diety 363 zł, na pomoc prawną 408 zł, a na tzw. cele różne 4.245,36 zł.
Wydatków zaplanowanych przez gminę Chrzanów na rok budżetowy 1939/40, z wiadomych powodów już nie zdołano wykonać.

1956 – 1993

1 stycznia 1956 r., na mocy zarządzenia Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Chrzanowie z 25 listopada 1955 r., powstało Powiatowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Chrzanowie. Miało ono obejmować swym zasięgiem cały ówczesny powiat chrzanowski, gdyż jak to określono w paragrafie 3. zarządzenia: “Przedmiotem działania przedsiębiorstwa jest administracja, konserwacja, budowa i rozbudowa wodociągów położonych na terenie Chrzanowa, Trzebini, Sierszy, Myślachowic, Krzeszowic i Libiąża”.

Na pierwszego dyrektora mianowano z dniem 1 stycznia 1956 r. Mariana Kozika (od kwietnia zastąpił go Emil Gibała), a na głównego księgowego – Józefa Brajtowicza (zastąpionego od lutego przez Wirgiliusza Necla). Siedzibą firmy, zatrudniającej na koniec tego roku 47. pracowników, był budynek przy ul. Stara Huta 1. Sieć zarządzanych wodociągów liczyła wówczas 88 km, a sieć kanalizacyjna 19 km.
Po zmianie administracyjnego podziału kraju w latach 70-tych, nasze miasto przeszło z województwa krakowskiego do województwa katowickiego. Ówczesny Wojewoda Katowicki zarządzeniem nr 49/75 z dnia 6.10.1975 r., podporządkował wszystkie lokalne przedsiębiorstwa wodociągowe i kanalizacyjne, działające na tym terenie – nowo powstałemu Wojewódzkiemu Przedsiębiorstwu Wodociągów i Kanalizacji w Katowicach.
Oficjalna nazwa wodociągów chrzanowskich brzmiała wówczas: Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Katowice, Zakład Nr 16 w Chrzanowie.
Następną zmianę wprowadzono 16 lat później, gdy Wojewoda Katowicki zarządzeniem nr 119/91 z dnia 4 lipca 1991 r., podzielił Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Katowicach, wyodrębniając Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Chrzanowie.
Po przemianach ustroju gospodarczego, RPWiK zostało przekształcone 14 października 1993 r. w Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Chrzanowie i tak jest do chwili obecnej.